Μαγικό Χειμερινό οδοιπορικό σε Βίτσι και Κορέστεια

Πίσω από τα βουνά του Βιτσίου, ανάμεσα στη Φλώρινα και την Καστοριά, κρύβεται ένας κόσμος ιδιαίτερος, ατμοσφαιρικός, ένα φυσικό σκηνικό όπου η ανθρώπινη ιστορία άφησε το δικό της ανεξίτηλο αποτύπωμα.

Το όρος Βίτσι ή αλλιώς Βέρνον (για τους χαρτογράφους μας που επιμένουν στη χρήση του αρχαιοπρεπούς ονόματος) επιβάλλεται με τα 2.128 μέτρα ύψος του και τα άφθονα παρακλάδια του στα όρια των νομών Καστοριάς και Φλώρινας. Στον βορρά ο αυχένας του Πισοδερίου χωρίζει το Βίτσι από το επίσης ψηλό μεθοριακό βουνό Βαρνούντας ή Περιστέρι (2.334 μ.) και τον λιμναίο κόσμο των Πρεσπών.

Στον νότο τα στενά της Κλεισούρας, με τον παλιό οδικό άξονα Φλώρινας – Καστοριάς να σέρνεται ανάμεσα στα ορεινά περάσματα, αποκόπτουν το βουνό από το όρος Μουρίκι. Νοτιοδυτικά το Βίτσι γλιστρά σχετικά ομαλά προς τη λεκάνη της λίμνης Ορεστιάδας, αφήνοντας τόπο για ν’ αναπτυχθεί η βυζαντινή πολιτεία της Καστοριάς, ενώ στ’ ανατολικά σβήνει με αλλεπάλληλα «σκαλοπάτια» σχηματίζοντας το οροπέδιο της Φλώρινας.

Ακολουθώντας τον οδικό άξονα που συνδέει την Καστοριά με τις Πρέσπες, το Πισοδέρι και τη Φλώρινα, ανακαλύπτουμε τον ξεχασμένο κόσμο των Κορεστείων. Πρόκειται για μια συστάδα ορεινών οικισμών (Ανω και Κάτω Κρανιώνα, Χάλαρα, Μελάς, Μακροχώρι, Μαυρόκαµπος, Αγιος Αντώνιος, Γάβρος, Κώττας και Βατοχώρι), που απλώνονται στα όρια της κοιλάδας του Λαδοπόταμου (παλιότερα Βιστρίτσα) και παρουσιάζουν έντονο αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Το χωριό Μελάς πέρασε στην ιστορία όταν στις 13 Οκτωβρίου του 1904 οι Τούρκοι σκότωσαν, ύστερα από ειδοποίηση των Βουλγάρων, τον Μίκη Ζέζα ή -όπως είναι ευρέως γνωστός- Παύλο Μελά. Το σπίτι όπου πέρασε την τελευταία του νύχτα λειτουργεί σήμερα ως μουσείο (τηλ.: 24670 84554), ενώ λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται το κενοτάφιο όπου έθαψαν προσωρινά το ακέφαλο σώμα του Ελληνα αξιωματικού.

Ομως το Βίτσι καταγράφτηκε στη συνείδησή μας ως ο τόπος που ποτίστηκε με άφθονο αδελφικό αίμα. Η αλήθεια είναι πως εδώ έγιναν οι σκληρότερες και φονικότερες μάχες που καταγράφτηκαν στη νεότερη ιστορία του ελληνικού έθνους. Στις 10 Αυγούστου ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις του σχεδίου «Πυρσός Β’» και ολοκληρώθηκαν στις 12 Αυγούστου του 1949. Σύμφωνα με το Γ.Ε.Σ., σκοτώθηκαν 256 άνδρες του «Εθνικού Στρατού» και 1.182 άνδρες και γυναίκες του «Δημοκρατικού Στρατού».

Σήμερα στο πυκνοδασωμένο βουνό τίποτα δεν θυμίζει τις μαύρες εκείνες μέρες του Εμφυλίου. Η φύση επούλωσε ολοκληρωτικά τις «πληγές» που άφησαν στο σώμα του οι βόμβες νάπαλμ, οι οποίες -πριν από 60 χρόνια- κατέκαψαν το ορεινό όγκο. Εμειναν μόνο τα σημάδια πάνω στα παλιά πλινθόκτιστα σπίτια των Κορεστείων, οι τρύπες από τα πολυβόλα των αεροπλάνων που «γάζωναν» καθημερινά τις θέσεις των ανδρών του «Δημοκρατικού Στρατού», αλλά και τα τραύματα στις ψυχές των ανθρώπων που βίωσαν με τον πιο τραγικό τρόπο εκείνους τους σκληρούς καιρούς.

Πισοδέρι: Φυσικό πέρασμα

Λίγο βορειότερα από τα Κορέστεια, στον Νομό Φλώρινας συναντάμε το Πισοδέρι, χτισμένο πάνω σ’ ένα από τα ελάχιστα φυσικά περάσματα της ορεινής Μακεδονίας, που χρησιμοποιείται αδιάλειπτα εδώ και χιλιάδες χρόνια για τη μεταφορά εμπορευμάτων από τα λιμάνια της Αδριατικής προς το Αιγαίο και γενικότερα προς την Ανατολή. Το χωριό δημιουργήθηκε γύρω από τα χάνια που υπήρχαν πάνω σε αυτόν τον ορεινό δρόμο. Οι ταξιδιώτες έβρισκαν εδώ στέγη, φαγητό και ασφάλεια προκειμένου να ανασυγκροτήσουν τις δυνάμεις τους για τη συνέχεια. Η περιοχή υπήρξε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Το 1905 οι Βούλγαροι κατέλαβαν το χωριό και έκαψαν το ιστορικό μοναστήρι της Αγ. Τριάδας. Το 1916, ύστερα από σκληρή μάχη, οι σύμμαχοι κατέλαβαν το Πισοδέρι, με σκοπό να ελέγχουν το πέρασμα από τη Δύση στην Ανατολή.

Διαδρομές στο Βίτσι　 Η πλέον ενδιαφέρουσα εκδρομή αναγνώρισης του τοπίου της ευρύτερης περιοχής του Βιτσίου ξεκινά από το χωριό Απόσκεπος, που απέχει μόλις 5 χιλιόμετρα από την Καστοριά. Ο οικισμός, χτισμένος σε δασωμένη κόχη του βουνού σε ύψος 900 μέτρων, απολαμβάνει την καλύτερη θέα της περιοχής. Θα διασχίσετε τον Απόσκεπο ακολουθώντας τον παλιό φιδίσιο δρόμο για τις Πρέσπες. Στα 10 χλμ. θα βρεθείτε στη γέφυρα του Λαδοπόταμου, στη θέση «Μπιρίκι». Τέσσερα χιλιόμετρα μετά θα συναντήσετε το χωριό Γάβρος. Λίγο πριν ο δρόμος δεξιά μας φέρνει στα Κορέστεια (Νέος Οικισμός), όπου έχουν εγκατασταθεί οι περισσότεροι κάτοικοι των γύρω χωριών. Σύντομες είναι οι προσεγγίσεις στους εντυπωσιακούς οικισμούς Κάτω και Ανω Κρανιώνα με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική και την κοκκινόφαιη πλινθοδομή. Ανάμεσα στα πολλά διώροφα σπίτια ξεχωρίζει ο ναός της Αγίας Παρασκευής (1864).

Από τα Κορέστεια συνεχίζετε για ακόμη 2 χλμ., ώσπου να βρεθείτε σε χαρακτηριστική διασταύρωση. Αν πάτε ευθεία, θα φτάσετε στο χωριό Χάλαρα για να δείτε τον παλιό νερόμυλο (κτίσμα του 1900) και να συνεχίσετε, πάντα σε ασφάλτινο δρόμο, για τα χωριά Μακρυχώρι, Μελά, Ανω Μελά. Η όμορφη αυτή κοιλάδα φημίζεται για τα υπέροχα φασόλια της που ακόμα καλλιεργούν το καλοκαίρι οι ντόπιοι. Επιστρέφουμε πίσω στη γέφυρα, κοντά στα Χάλαρα, στο ύψος του βενζινάδικου.

Σε αυτό το σημείο προτείνουμε να ακολουθήσετε τον επίσης ασφάλτινο δρόμο που φεύγει δεξιά. Θα περάσετε την Κοινότητα Μαυρόκαμπος και θα βγείτε στο χωριό Αγιος Αντώνιος (παλιότερα Ζέρβενι), απ’ όπου η περιήγησή σας στο βουνό Βίτσι κατευθύνεται προς Βυσσινιά – Οξιά. Το τοπίο από εδώ και πάνω βαθμηδόν μεταμορφώνεται. Τα δρυοδάση δίνουν τη σκυτάλη στα μαυρόπευκα και ψηλότερα στις οξιές. Παράλληλα, η θέα προς τα βορειοδυτικά, όπου κυριαρχούν τα βουνά του Πισοδερίου και ο επιβλητικός όγκος του Βαρνούντα, είναι πράγματι εντυπωσιακή.

Από Βυσσινιά μέχρι Οξιά θα καλύψετε απόσταση 5 χλμ. Η Οξιά είναι ένα μικρό συμπαθέστατο χωριό, που βρίσκεται κτισμένο στην άκρη ενός καταπράσινου οροπεδίου. Στη συνέχεια αρχίζει η έντονη ανάβαση που οδηγεί στο μικρό Χιονοδρομικό Κέντρο Βιτσίου και στις εγκαταστάσεις της Πολεμικής Αεροπορίας, στην κορφή του βουνού σε ύψος 2.000 μέτρων. Δύο χιλιόμετρα μετά την Οξιά θα δείτε δεξιά σας τον στενότερο, αλλά ασφάλτινο δρόμο που θα σας φέρνει στο όμορφο παραδοσιακό χωριό Πολυκέρασο.

Αν και το σύνολο της προτεινόμενης διαδρομής πραγματοποιείται σε άσφαλτο, καθώς βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα, οι περιηγήσεις σε αυτό το ορεινό τμήμα της Δ. Μακεδονίας χρειάζονται ανάλογη προσοχή. Συνήθως το πρωί, ακόμη και αν ξεκινήσετε από την Καστοριά με «μαλακό» καιρό, στα υψίπεδα του Βιτσίου θα βρείτε πάγο. Φυσικά σε καμιά περίπτωση δεν θα το αποφασίσετε αν βρίσκεται σε εξέλιξη χιονόπτωση, ενώ οι αντιολισθητικές αλυσίδες πρέπει πάντα να βρίσκονται στο πορτμπαγκάζ ακόμη και των τετρακίνητων οχημάτων.

Πολυκέρασο Νότια και αντιδιαμετρικά από το Πισοδέρι, πάντα όμως στη ράχη του Βιτσίου, βρίσκεται το Πολυκέρασο. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Τσερέσνιτσα, ονομασία που εικάζεται ότι προήλθε από τη λατινογενή λέξη τσέρι (κεράσι). Η ιστορία του Πολυκέρασου χάνεται στα βάθη των αιώνων. Μάλιστα πιθανολογείται ότι από εδώ περνούσε η Παρεγνατία Οδός, η οποία κατέληγε στο λιμάνι του Δυρραχίου. Επί τουρκοκρατίας είχε διακόσιες οικογένειες και οι κάτοικοι, εκτός από την κτηνοτροφία και τη γεωργία (κυρίως καλλιέργεια πατάτας), ασχολούνταν επίσης με την υλοτομία. Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει ο ναός του Αγ. Νικολάου (1844) με το περίτεχνο σκαλιστό τέμπλο.

Fast Info Kινηματογραφικό σκηνικό: Στην περιοχή του Βιτσίου έχουν γυριστεί αρκετές κινηματογραφικές ταινίες. Από τις επικές ελληνικές παραγωγές του 1970 (π.χ. «Παύλος Μελάς») μέχρι τις ταινίες του Τζέιμς Μποντ, όπου παρουσιάζονταν οι χιονισμένες κορφές ως τοπίο των Ελβετικών Αλπεων. Πιο πρόσφατα, στην ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Ψυχή βαθιά» τα αρχιτεκτονικά σκέλεθρα των Κορεστείων και τα γύρω δασωμένα υψώματα του Βιτσίου αποτέλεσαν ένα ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό κινηματογραφικό σκηνικό.

Πλίνθινα σπίτια στα Κορέστεια: Τα περισσότερα σπίτια στα Κορέστεια και κυρίως στα χωριά Ανω και Κάτω Κρανιώνα (19ος αιώνας) είναι χτισμένα από άψητους πλίνθους (πλίθρες) καμωμένους από κοκκινόχωμα που έβαζαν σε καλούπια και στέγνωναν στον ήλιο. Οι τοίχοι στηρίζονταν σε πέτρινη θεμελιοδομή και ενισχύονταν με ενδιάμεσες ξυλοδεσιές, χωρίς εξωτερικό επίχρισμα. Αυτός ο τρόπος κατασκευής συναντάται σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, σε μεμονωμένα όμως κτίσματα.

Αρχαίοι τόποι: Η περιοχή του Πισοδερίου, παρά το μεγάλο υψόμετρο και τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Ιχνη αρχαίων οικισμών που έχουν εντοπιστεί εδώ, ταυτίζονται πιθανόν με την αρχαία πόλη της Πελαγονίας, το Πισσαίον. Η ευρύτερη περιοχή ήταν τότε γνωστή σαν Λυγκιστίς με πρωτεύουσα την πόλη Λύγκος.

Το Βίτσι: Το κύριο δασικό είδος που καλύπτει τις πλαγιές του Βιτσίου είναι η οξιά, η οποία σχηματίζει πυκνά δάση, ενώ εμφανίζονται αρκετές συστάδες από μακεδονίτικα έλατα και μαυρόπευκα. Στα χαμηλότερα αναπτύσσονται δάση από βελανιδιές, χωρίς όμως να λείπουν τα σφενδάμια, οι γαύροι και στις υγρές ρεματιές οι ιτιές και τα πλατάνια. Σε αυτά τα δάση διατηρείται ακόμα σεβαστός πληθυσμός λύκων, αρκούδων, αγριογούρουνων και πολλών μικρότερων θηλαστικών.

Χιονοδρομικά κέντρα Βίγλας Πισοδερίου: Βρίσκεται στη θέση Βίγλα και σε ύψος 1.650 μέτρων πάνω στον δρόμο Φλώρινας – Πρεσπών, απέχοντας 18 χλμ. από τη Φλώρινα (www.vigla-ski.gr). Καστοριάς – Βιτσίου: Στο 22ο χλμ του δρόμου Καστοριάς – Φλώρινας (μέσω Βιτσίου) και σε υψόμετρο 1.500 λειτουργεί το μικρό χιονοδρομικό κέντρο. Πληροφορίες στον Σύλλογο Χιον. Ορειβ. Καστοριάς (τηλ.: 24670 82666 & 24670 24884).

Διαμονή

Η ιστορία του Πολυκέρασου χάνεται στα βάθη των αιώνων

Κορέστεια (Νέος Οικισμός): «Ξενώνας Κορέστεια» (24670 83682).

Πολυκέρασος: «Ιδομενεύς» (24670 80435) και «Βέρνον» (24670 22589).

Απόσκεπος: «Απόσκεπος» (24670-21480) και «Bυσσινόκηπος» (24670 29721).

Αντάρτικο: «Villa Rosa» (23850 45934).

Πισοδέρι: «Μοδέστειος»(23850 45928-45800 www.vigla-ski.gr), και «Μούσες» (23850 46581).

Φαγητό Στα Κορέστεια (Νέος Οικισμός) ταβέρνα «Το στέκι των κυνηγών» (24670 84933, ανοιχτή και τις καθημερινές). Εκτός από τα καλοψημένα κρεατικά, ζητήστε άγρια μανιτάρια πανέ και λαγό κοκκινιστό.

Στο Μακροχώρι στην ταβέρνα «Αγκωνάρι» (24670 86075) θα φάτε από τα χέρια της κυρίας Αλεξάνδρας σπέσιαλ πιάτα της τοπικής κουζίνας, τηγανιά με πιπεριά, φασόλια φούρνου (κατόπιν παραγγελίας), ντόπιο λουκάνικο και θα πιείτε σπιτικό τσίπουρο.

Στο χωριό Αντάρτικο, οι ταβέρνες «Νερόμυλος»(23850 46351), η οποία στεγάζεται σε αναπαλαιωμένο νερόμυλο, και «Villa Roza», που λειτουργεί στον ομώνυμο ξενώνα (δοκιμάστε αγριογούρουνο από ζώα που εκτρέφει ο ιδιοκτήτης).

Ψησταριές θα βρείτε στο χωριό Οξιά. Ξεχωρίζουμε την νέα ταβέρνα «Ο Πέτρος», όπου εκτός των άλλων θα δοκιμάσετε άγρια μανιτάρια.

Στον Απόσκεπο, στην πλατεία με τις βρύσες υπάρχουν δύο ψησταριές.

πηγή: About Kastoria